جانوران به چند دسته تقسیم می شوند؟

جانوران براساس شکل ظاهری خود، به چند دسته تقسیم می‌شوند؟

مقدمه

جانوران به چند دسته تقسیم می شوند؟ – در دنیای حیوانات، تنوع بی‌پایانی از گونه‌ها وجود دارد که هر یک ویژگی‌ها و رفتارهای خاص خود را دارند. آشنایی با طبقه‌بندی جانوران به کودکان کمک می‌کند تا بهتر درک کنند که چگونه این موجودات شگفت‌انگیز در طبیعت زندگی

می‌کنند و با محیط خود تعامل دارند. در این مقاله، به بررسی دسته‌بندی‌های مختلف جانوران و ویژگی‌های هر دسته می‌پردازیم.

 

اهمیت طبقه‌بندی جانوران

طبقه‌بندی جانوران به ما کمک می‌کند تا بهتر بتوانیم این موجودات را مطالعه کنیم و بفهمیم چگونه با یکدیگر و محیط‌شان تعامل دارند. این دانش همچنین برای حفظ و نگهداری گونه‌های مختلف بسیار حیاتی است.

 

جانوران به چند دسته تقسیم می شوند؟ تقسیم‌بندی اصلی جانوران

مهره‌داران

مهره‌داران گروهی از جانوران هستند که دارای ستون فقرات هستند. این دسته شامل چندین گروه اصلی است که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند.

پستانداران

• ویژگی‌ها: پستانداران خون‌گرم هستند و بچه‌های خود را با شیر تغذیه می‌کنند.
• نمونه‌ها: انسان‌ها، شیرها، فیل‌ها

پرندگان

• ویژگی‌ها: پرندگان دارای پر و منقار هستند و بیشتر آن‌ها توانایی پرواز دارند.
• نمونه‌ها: عقاب، گنجشک، طاووس

ماهی‌ها

• ویژگی‌ها: ماهی‌ها در آب زندگی می‌کنند و از آبشش برای تنفس استفاده می‌کنند.
• نمونه‌ها: کوسه، ماهی قرمز، ماهی تن

دوزیستان

• ویژگی‌ها: دوزیستان می‌توانند هم در آب و هم در خشکی زندگی کنند و در مراحل مختلف زندگی‌شان تغییر شکل می‌دهند.
• نمونه‌ها: قورباغه، سمندر، وزغ

خزندگان

• ویژگی‌ها: خزندگان دارای پوست خشک و فلس‌دار هستند و تخم‌گذار هستند.
• نمونه‌ها: مار، لاک‌پشت، سوسمار

بی‌مهرگان

بی‌مهرگان جانورانی هستند که ستون فقرات ندارند و به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند.

حشرات

• ویژگی‌ها: حشرات دارای بدن سه‌بخشی و شش پا هستند.
• نمونه‌ها: مورچه، پروانه، زنبور

عنکبوتیان

• ویژگی‌ها: عنکبوتیان دارای هشت پا و بدن دوبخشی هستند.
• نمونه‌ها: عنکبوت، عقرب، کنه

نرم‌تنان

• ویژگی‌ها: نرم‌تنان دارای بدن نرم و بیشتر اوقات یک پوسته محافظ هستند.
• نمونه‌ها: حلزون، صدف، اختاپوس

خارپوستان

• ویژگی‌ها: خارپوستان دارای پوستی خاردار و بدن پنج‌بخشی هستند.
• نمونه‌ها: ستاره دریایی، توتیا، خیار دریایی

کرم‌ها

• ویژگی‌ها: کرم‌ها بدن نرم و بدون اسکلت دارند.
• نمونه‌ها: کرم خاکی، کرم نواری، کرم حلقوی

 

ویژگی‌های خاص هر دسته

تفاوت در روش تغذیه

هر یک از دسته‌های جانوران روش‌های متفاوتی برای تغذیه دارند. برخی گیاه‌خوار، برخی گوشت‌خوار و برخی همه‌چیزخوار هستند.

روش‌های تولید مثل

تولید مثل در جانوران به دو صورت تخم‌گذاری و زنده‌زایی صورت می‌گیرد که در هر دسته متفاوت است.

روش‌های حرکت

روش‌های حرکت در جانوران نیز متنوع است. پرواز، شنا، خزیدن و دویدن از جمله این روش‌ها هستند.

چگونگی تطبیق جانوران با محیط زیست

جانوران برای بقا و زندگی در محیط‌های مختلف، تطابق‌های خاصی دارند. این تطابق‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا در برابر تغییرات محیطی مقاوم باشند.

 

طبقه بندی علمی جانوران بر چه اساسی انجام می‌شود؟

در مطلب «آشنایی با دنیای حیوانات» در بخش علوم اول ابتدایی، با ویژگی‌های مختلف جانوران براساس محل زندگی، نوع حرکت و… آشنا شدیم. بنابراین حالا می‌توانیم به‌صورت علمی هم آن‌ها را دسته بندی کنیم.

ویژگی‌هایی که در مطالب سال اول ابتدایی ذکر کردیم، برای آشنایی نوآموز با ویژگی‌های ظاهری حیوانات بود.

در این بازه سنی، کودک شاید توانایی درک مطالب علمی و سنگین را نداشته باشد. با اطلاعاتی که در این مطالب در مقطع اول ابتدایی مطرح کردیم، می‌تواند در وهله اول حیوانات را به‌صورت عادی بشناسد.

به همین دلیل سعی کردیم تا کودک را با اطلاعات کلی و اولیه‌ای از موجودات آشنا کنیم.

امروز در این مطلب از مجله آموزشی لوح دانش، نوآموز می‌تواند با طبقه بندی علمی جانوران آشنا شده و حتی نام حیواناتی را یاد بگیرد که شاید تاکنون آن‌ها را ندیده باشد.

این نوع طبقه بندی براساس ویژگی‌های مختلفی بوده و عموما طبق یک خصوصیت نیست. برای آشنایی با این مبحث جذاب، همراه ما باشید.

 

قبل از هر چیز، با دو مفهوم «جاندار» و «جانور» آشنا شوید! 

جانوران و جانداران چه تفاوت‌هایی باهم دارند؟ به چه گروهی از موجودات، جاندار و به چه گروهی، جانور می‌گوییم؟

برای توصیف این دو مفهوم بهتر است به معنای هر یک از این کلمات توجه کنیم. جاندار، به هر موجودی گفته می‌شود که دارای جان و حیات باشد. بسیاری از موجودات ممکن است در گروه جانوران قرار نگیرند، اما دارای جان و حیات باشند و جاندار خطاب شوند.

مثلا گیاهان از قدرت حرکت برخوردار نیستند؛ اما جاندار بوده و قدرت حیات و بقا دارند. در داخل ساختار این موجودات فعل و انفعالاتی صورت می‌گیرد که گیاه بتواند به‌تنهایی حیات خود را حفظ کرده و ترکیبات مورد نیاز خود را فراهم کند.

در نتیجه گیاهان جاندارانی هستند که جانور محسوب نمی‌شوند.

جانوران، گروهی دیگر از موجودات هستند که علاوه‌بر جان و حیات داشتن، قدرت تحرک هم دارند. جانوران در اصل همان حیوانات هستند.

جانوران، زیرمجموعه جانداران هستند. به عبارت بهتر، تمامی جانوران، جاندار هستند؛ اما لزوما هر جانداری، جانور نیست.

حالا با توجه به اینکه معنای دو عبارت «جاندار» و «جانور» را متوجه شدیم، می‌توانیم بفهمیم که در این مطلب قرار است کدامیک از آن‌ها را طبقه بندی کنیم.

در این مطلب، ما به گروهی از جانداران به نام «جانوران» اشاره کرده و براساس ویژگی‌های مختلف‌شان آن‌ها را طبقه بندی می‌کنیم.

 

طبقه بندی علمی جانوران در علوم سوم ابتدایی

جانداران به چند دسته تقسیم می شوند؟ 

جانوران را می‌توانیم ابتدا به دو دسته‌ی بی مهرگان و مهره داران طبقه بندی کنیم:

جانوران بی مهره 

گروهی از جانوران در بدن خود هیچ گونه استخوانی ندارند. آن‌ها دارای بدن‌های نرم و یا سختی هستند که در هر دو صورت، استخوانی در بدن‌شان دیده نمی‌شود. جانوران زیر در این گروه قرار می‌گیرند:

• اسفنج‌ها
• کرم‌ها
• بندپایان
• خارپوستان
• کیسه تنان
• نرم تنان

جانوران مهره دار 

بدن این جانوران دارای استخوان‌های متفاوتی‌ است. حرکت آن‌ها توسط عضلاتی صورت می‌گیرد که به استخوان‌ها تکیه زده‌اند. در نتیجه نمی‌توانند مثل بی مهرگان، بدون استخوان حرکت کنند. به ایتخوان بدن این موجودات، اسکلت گفته می‌شود. جانوران زیر در این گروه قرار می‌گیرند:

• ماهی ها
• خزندگان
• پرندگان
• دوزیستان
• پستانداران

 

در ادامه هر یک از اعضای گروه جانوران مهره دار را بیشتر می‌شناسیم: 

طبقه بندی جانوران مهره دار | ماهی ها

ماهی ها گروهی از جانوران هستند که در آب زندگی کرده و به‌کمک آبشش تنفس می‌کنند. آن‌ها دارای باله هستند و به کمک آن، امواج کوچکی در آب ایجاد کرده و حرکت می‌کنند.

باله‌های ماهی‌ها متنوع بوده و در بخش‌های مختلفی از بدن‌شان وجود دارد. باله‌های شکمی، باله‌های دمی، باله‌های سینه‌ای و… از انواعی از باله‌های ماهی‌ها هستند.

این باله‌ها به‌کمک یکدیگر به ماهی اجازه می‌دهند که در آب جلو و عقب رفته و حتی دور بزند.

روی سطح بدن ماهی‌ها، پولک‌های براق و لغزنده‌ای به‌نام فلس وجود دارد که به آن‌ها کمک می‌کند تا در آب لغزیده و حرکت کنند. آب روی این سطح لغزنده راحت‌تر حرکت کرده و درنتیجه ماهی می‌تواند با کمترین نیروی اصطکاک در آب حرکت کند.

آبشش ماهی‌ها در دو طرف صورتش قرار دارند. آن‌ها آب را وارد آبشش‌های خود کرده و مولکول‌های O2 موجود در آن را به سیستم تنفسی خود وارد می‌کنند.

سیستم تنفسی، این اکسیژن را به گردش خون منتقل کرده و فرایند تنفس و اکسیژن‌رسانی به سلول‌های بدن اتفاق می‌افتد. به همین دلیل است که ماهی‌ها توان زندگی در خشکی را ندارند؛ چون اکسیژن را صرفا می‌توانند از آب دریافت کنند، نه از هوایی که در خشکی وجود دارد.

فرایند باروری ماهی‌ها و اکثر آبزیان از طریق تخم‌گذاری صورت می‌گیرد (بجز وال و دلفین که پستاندار هستند).

تخم‌گذاری یعنی که ماهی‌ها بعد از باروری، تعداد زیادی تخم که هرکدام دارای یک نوزاد است را در محل مشخصی رها کرده و با رسیدگی به این تخم‌ها، آن‌ها را تبدیل به ماهی‌های سالم و کاملی می‌کنند. به این فرایند، تخم‌گذاری در آب گفته می‌شود.

 

طبقه بندی جانوران مهره دار | خزندگان

جاندارانی که برای حرکت نیاز به خزیدن روی سطح زمین دارند، خزندگان نامیده می‌شوند. این جانوران دست و پا نداشته و اگر هم داشته باشند، آنقدر کوتاه است که برای حرکت کمکی به آن‌ها نمی‌کند.

به همین دلیل، حین حرکت باید شکم خود را روی زمین کشیده و به سمت جلو حرکت کنند. روی سطح این موجودات هم مثل ماهی‌ها باید لغزنده باشد تا بتوانند راحت‌تر روی زمین خود را بکشانند.

در نتیجه سطح بدن آن‌ها هم پولک‌های بسیار کوچکی دارد که حرکت را برای‌شان آسان‌تر می‌کند.

خزندگان نیز تخم‌گذار هستند. البته بعضی از آن‌ها نیازی به خارج کردن تخم از بدن نداشته و در داخل بدن خود از تخم نگهداری می‌کنند تا بچه متولد شود. افعی یکی از این دسته از خزندگان است.

برخی از خزندگان نیز پستاندار هستند؛ یعنی به‌کمک پستان‌های خود به نوزاد شیر می‌دهند (مثل پلاتی‌پوس).

 

طبقه بندی جانوران مهره دار | پرندگان  

پرنده‌ها نیز در دسته جانوران مهره دار قرار می‌گیرند. با اینکه بدن آن‌ها پوشیده از پر است، اما در داخل بدن خود اسکلت داشته و مهره دار محسوب می‌شوند. پرنده‌ها تفاوت‌های واضحی با دیگر موجودات و جانوران دارند.

به‌عنوان مثال، آن‌ها دارای پر روی سطح بدن هستند. همچنین به‌جای دهان، نوک یا منقار دارند. منقار پرنده به آن کمک می‌کند تا بتواند دانه‌ها و یا شیره‌ی گیاهان را خورده و انرژی دریافت کند.

شکل منقار پرنده‌ها نیز براساس نوع تغذیه‌ی آن‌ها متفاوت و منحصربه‌فرد است. مثلا پرنده‌ای که باید از قسمت‌های عمیق یک گیاه تغذیه کند، منقار نازک و بلندی دارد.

پرندگان نیز تخم‌گذار هستند؛ اما تخم‌گذاری آن‌ها درون آب نیست. آن‌ها در خشکی، در محیطی امن و نرم به نام «لانه» که عموما توسط خودشان ساخته شده است، تخم‌گذاری کرده و مدتی روی تخم‌های خود می‌خوابند.

با این کار، تخم‌ها گرم شده و جوجه‌ها درست‌تر رشد می‌کنند. بعد از تمام شدن دوران جنینی، جوجه تخم را شکسته و بیرون می‌آید تا به‌کمک مادر خود تغذیه شود.

پرندگان در هوای آزاد و با استفاده از شش تنفس می‌کنند. بینایی این موجودات بسیار قوی‌ست و به همین دلیل می‌توانند همانطور که بر فراز آسمان پرواز می‌کنند، از آن ارتفاع اجسام ریز روی سطح زمین را ببینند.

نام تمامی اعضای این دسته، پرنده است؛ اما همه‌ی آن‌ها قدرت پرواز ندارند. پنگوئن، مرغ و شترمرغ از این نوع پرندگان هستند.

طبقه بندی جانوران مهره دار | دوزیستان

دوزیستان گروهی دیگر از جانوران مهره دار هستند که در بدن خود اسکلت داشته و زندگی‌شان به دو دوره تقسیم می‌شود. دوزیستان در دوران نوزادی باید در آب زندگی کنند.

چرا که دارای آبشش بوده و فقط می‌توانند اکسیژن را از طریق آب دریافت کرده و به سلول‌های بدن خود برسانند. به همین دلیل توان زندگی در خشکی را ندارند.

نوزادان دوزیستان هرگز در خشکی دیده نمی‌شوند؛ یعنی تا آخرین لحظه‌ی قبل از بلوغ باید در آب بمانند تا حیات و بقا داشته باشند.

بعد از رسیدن به دوره‌ی بلوغ و طی رخدادهای این دوره، آبشش آن‌ها تبدیل به شش شده و می‌توانند در خشکی به زندگی خود ادامه دهند.

در سن بلوغ، باله‌های بدن این موجودات هم تبدیل به دست و پا می‌شود تا بهتر بتوانند در خشکی زندگی کنند.  این جانوران بعد از سن بلوغ، در خشکی زندگی می‌کنند؛ اما برای تخم‌گذاری باید حتما به آب برگردند و مثل ماهی‌ها در آب تخم‌گذاری کنند.

یعنی دوزیستان هم مثل ماهی‌ها، تخم‌گذار هستند. دوزیستانی همچون قورباغه، سمندر، وزغ و… از معروف‌ترین دوزیستان هستند.

طبقه بندی جانوران مهره دار | پستانداران 

آخرین گروه از طبقه بندی جانوران مهره دار، پستانداران هستند. سطح بدن این موجودات را موهای ریز و کرک مانندی به نام پشم پوشانده است.

آن‌ها عمدتا با شش تنفس می‌کنند. پستانداران همگی بچه‌زا هستند و کمتر پیش می‌آید که تخم‌گذار باشند. از ویژگی‌های بارز پستانداران، شیرده بودن آن‌هاست.

جنس ماده‌ی پستانداران می‌تواند توسط پستان‌های خود به نوزاد شیر دهد تا رشد کرده و بالغ شود. در بین پستانداران، موجوداتی هم دیده می‌شود که توان پرواز دارد؛ مثل خفاش.

خفاش موجودی پستاندار است که باوجود قدرت پرواز، در گروه پرنده‌ها قرار داده نمی‌شود، تخم‌گذار نیست و بعد از تولد بچه‌ی زنده، از طریق سینه‌های خود به نوزاد شیر می‌دهد.

نتیجه‌گیری

درک طبقه‌بندی جانوران و ویژگی‌های هر دسته، به کودکان کمک می‌کند تا به دنیای پیرامون خود با دیدی دقیق‌تر و علمی‌تر نگاه کنند. این دانش نه تنها باعث افزایش علاقه‌ی آن‌ها به علوم طبیعی می‌شود، بلکه آن‌ها را به حفاظت از محیط زیست و جانوران تشویق می‌کند.

هرچه مقاطع تحصیلی نوآموز بالاتر می‌رود، درک او از جهان هستی نیز باید بیشتر شود. به همین دلیل است که با افزایش سن او، می‌توانیم مفاهیم جدیدتری را برای او مطرح کنیم.

البته که دنیای جانوران را می‌توان از جنبه‌های دیگری هم طبقه بندی کرد، اما در این مقطع بهتر است نوآموز با این جنبه بیشتر آشنا شود.

هرچه وقطع تحصیلی او بالاتر رود، طبق تدریس کتاب‌های درسی سعی می‌کنیم تا او را با بخش‌های متنوع‌تری از دنیای جانوران و جانداران آشنا کنیم.

تا جایی که امکانات و توانایی آن را دارید، سعی کنید به‌عنوان والدین محترم نوآموز، حیوانات را از نزدیک به فرزند خود نشان دهید. می‌توانید از گلدان‌های خانه این کار را شروع کنید.

در خاک گلدان‌ها تعداد زیادی از حیوانات؛ مثل انواعی از پشه‌ها، مورچه‌ها، کرم‌های متنوع و… وجود دارند.

برای شناساندن موجودات بزرگ‌تری مثل میمون، شیر، زرافه یا انواعی از پرندگان می‌توانید به مجموعه‌های بزرگی مثل باغ وحش‌های مختلف یا باغ پرندگان و… مراجعه کنید.

فراموش نکنید که فرزند شما نمی‌تواند فقط به‌کمک عکس و تصویرسازی درس‌های خود را یاد بگیرد؛ خصوصا درس علوم. در این زمینه تا جایی که می‌توانید به او کمک کنید تا اطلاعات زیادتری از طریق مشاهده و تجربه، به‌دست آورد.

ما نیز به کمک مطالب جذاب و خلاقانه‌ای که در ویدیوهای آموزشی لوح دانش ارائه می‌کنیم، در تلاشیم تا تمامی مباحث، ازجمله علوم تجربی را برای نوآموز به بهترین شکل تشریح کنیم.

در این صورت شما نیز می‌توانید برای تمرین مباحث در خانه، یک یار همیشگی داشته باشید.

سوالات متداول

چرا طبقه‌بندی جانوران مهم است؟

طبقه‌بندی جانوران به ما کمک می‌کند تا آن‌ها را بهتر بفهمیم و نحوه‌ی زندگی و تعامل‌شان با محیط را مطالعه کنیم.

چه تفاوتی بین مهره‌داران و بی‌مهرگان وجود دارد؟

مهره‌داران دارای ستون فقرات هستند، در حالی که بی‌مهرگان فاقد آن هستند.

مثال‌هایی از دوزیستان چیست؟

قورباغه، سمندر و وزغ از جمله دوزیستان هستند.

چه چیزی پستانداران را از دیگر جانوران متمایز می‌کند؟

پستانداران خون‌گرم هستند و بچه‌های خود را با شیر تغذیه می‌کنند.

چگونه جانوران به محیط زیست خود تطبیق پیدا می‌کنند؟

جانوران با تغییرات محیطی سازگار می‌شوند و تطابق‌های خاصی برای بقا پیدا می‌کنند.

 

جانوران به چند دسته تقسیم می شوند؟

 

آموزش علوم سوم دبستان

آزمایشگاه علوم سوم دبستان

آموزش کلیه دروس سوم ابتدایی (لوح دانش)

آموزش دروس ابتدایی